تولوئن

مشخصات تولوئن یا متیل بنزن

تولوئن یکی از هیدروکربن های آروماتیک با فرمول شیمیایی C₆H₅CH₃ می باشد. این ماده شیمیایی را در شرایط آزمایشگاهی می توان از واکنش متیل یدید (CH₃I) با بنزن و آلومینیم کلراید (AlCl₃) تولید کرد.

دیتاشیت تولوئن یا متیل بنزن

روش های تولید تولوئن

تولوئن آزمایشگاهی

فرمول شیمیایی تولوئن C₆H₅CH₃ است و می توان در شرایط آزمایشگاهی از واکنش یدید متیل (CH₃I) با بنزن و آلومینیوم کلراید (AlCl₃) آن را تولید کرد. به طور خلاصه می توان گفت که تولوئن در شرایط آزمایشگاهی این چنین تولید می شود:

مقدار 2 میلی لیتر از مایع بنزن را با چند قطره یدید متیل (CH₃I) و 0.4 گرم آلومینیوم کلراید پودری در داخل یک لوله آزمایشگاهی بزرگ و مقاوم به آرامی حرارت می دهیم تا کاغذ تورنسل مرطوب شده و در بالای لوله آزمایش از رنگ آبی به رنگ سرخ تبدیل شود و پایان واکنش را مشخص نماید.

تولوئن صنعتی

در صنعت تولید تولوئن به روش دیگری انجام می شود. تولوئن، عمدتا به عنوان پیشرو بنزن از طریق واکنش هیدرودآلکیلاسیون صنعتی بین بنزن و متانول سنتز می شود. تولوئن به لحاظ اقتصادی، از ریفرمینگ نفت خام به دست می آید.

دیاگرام تولید تولوئن در صنعت

فرمول تولید تولوئن

C₆H₅H + CH₃Cl → C₆H₅CH₃ + HCl

با اکسایش تولوئن توسط یک اکسنده قوی مثل پرمنگنات پتاسیم، یکی از مشتقات تولوئن به نام بنزوئیک اسید بدست می آید. شکل ظاهری این ماده به صورت جامدی سفید رنگ با بلورهای سوزنی شکل است. این ماده خاصیت ضد کپک دارد و در صنایع سوسیس و کالباس سازی از آن استفاده می شود. با این حال باید توجه داشت که کلیه مشتقات بنزن، کم و بیش سرطان زا هستند.

تولوئن در دنیا در 3 گرید تولوئن دی ایزوسیانات (TDI)، نیتراسیون (Nitration) و گرید تجاری تولید می شود. میزان خلوص گرید TDI نسبت به دو گرید دیگر بالاتر و در حدود 99 درصد است. گرید نیتراسیون خلوصی حدود 98.5 درصد دارد و گرید تجاری نیز دارای خلوص 96 درصد است.

به طور تقریبی، سالانه حدود 110 میلیون تن ترکیبات آروماتیکی مثل بنزن، تولوئن و زایلن ها تولید می شود. پیش بینی می شود به دلیل رشد صنایعی مثل استایرن، پلی کربنات ها، رزین های فنولی و نایلون ها در سراسر دنیا، تقاضای بنزن 4 درصد افزایش داشته باشد.

خواص شیمیایی تولوئن

از آنجا که گروه متیل نسبت به یک اتم هیدروژن در همان موقعیت دارای خاصیت رهایی الکترون بیشتری است، تولوئن نسبت به بنزن واکنش پذیری بیشتری دارد. تولوئن یک اکسید کننده است، زیرا زنجیره جانبی متیل در تولوئن مستعد اکسیداسیون می باشد.

نحوه نگهداری از تولوئن

تولوئن از مواد شیمیایی سمی به شمار می رود که البته نسبت به بنزن سمیت کمتری دارد. این ماده هم در حالت مایع و هم در حالت بخار بسیار قابل اشتعال و بخار آن از هوا سنگین تر است. این ماده می تواند مسافت زیادی را تا منبع اشتعال طی کند و آتش بگیرد.

لذا این ماده باید در محیطی انبار شود که تهویه مناسبی داشته باشد و در معرض نور خورشید نباشد و از حرارت و هرگونه منبع اشتعال نیز به دور باشد. سیگار روشن، کبریت و سایر منابع اشتعال نباید در نزدیکی محل انبار این ماده قرار بگیرد. دمای خود آتشگیری این ماده 480 درجه سانتی گراد می باشد.

نکات ایمنی هنگام استفاده از تولوئول

• در هنگام استفاده از این ماده حتما از ماسک های مخصوص مقاوم در برابر بخار های آلی و از روپوش و دستکش های مقاوم استفاده کنید.
• در صورت تماس با چشم به مدت 20 دقیقه چشم ها را با آب شستشو داده و باز نگه دارید.
• در صورت تماس با دست به مدت 20 دقیقه با آب شست و شو دهید و لباس آلوده خود را از تن خارج کنید.
• در صورت بلعیدن دهان خود را با آب شست و شو داده و خود را مجبور به استفراغ کنید، پس از بیرون ریختن مواد از معده خود آب بنوشید.
• درصورت بیهوشی فرد به هیچ وجه به او آب نخورانید.

کاربرد تولوئن

از تولوئن به عنوان ماده اولیه یا خام صنعتی یا به عبارتی به عنوان خوراک صنعتی برای تولید تولوئن دی ایزوسیانات و ساخت و تولید فوم پلی اورتان، تری نیترو تولوئن، مواد منفجره و TNT استفاده می شود. همچنین این ماده به عنوان حلال شیمیایی در صنایع مختلفی مثل رزین و رنگ، آسفالت، قیر و استیل سلولز (مخلوط داغ با اتیل الکل) استفاده می شود.

از دیگر کاربردهای دیگر آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حلال رنگ
• مصارف دخانیات
• درزگیر سیلیکونی
• صنایع مواد آبکاری
• ساخت انواع چسب
• تهیه جوهر برای چاپ
• رنگ و نقاشی ساختمان
• ساخت انواع فوم و TNT
• آماده سازی شیشه نوشابه
• مواد شوینده در صنایع دستی
• تینرهای مورد استفاده در رنگ ها
• ساخت وسایل آرایشی و بهداشتی
• لاک، مواد ضد عفونی کننده و گند زدا
• جز تشکیل دهنده بنزین هواپیما و اتومبیل
• سوخت موتور های دو زمانه و چهار زمانه با خلوص 100 درصد
• استفاده در سوخت بنزینی و نفتی برای موتورهای احتراق داخلی برای افزایش عدد اکتان و استفاده به عنوان یک ماده مکمل یا ماده خام در ترکیب های بنزوییل، کلرید بنزویلیدین، ساخارین، کلرامین‌ و تری نیتروتولوئن
• تولوئن با مقدار ۸۶ درصد حجم، سبب تولید تمام موتورهای توربوشارژ فرمول یک دهه ۱۹۸۰ شده است و در تیم هوندا با مسیریابی خطوط سوخت از طریق مبدل حرارتی و استفاده از انرژی موجود در سیستم خنک کننده برای گرم کردن سوخت به کار برده می شود.
• واکنش گر شیمیایی در واکنش های شیمیایی
• رقیق کننده مرکب سلولزی، لعاب و مرکب چاپ فتوگراور
• محصولات لاستیکی (مخلوط با سیکلوهگزان ها) و پلاستیکی مصنوعی
• جدا سازی هموگلوبین از گلبول های قرمز خون برای آزمایشات بیوشیمی
• داروسازی به ویژه داروی استنشاقی برای زدودن سموم و دارو های مصنوعی
• در تولید شربت کوکاکولا برای حذف کوکائین از برگ کوکا استفاده می شود.
• خنک کننده برای قابلیت های انتقال حرارت مناسب در تله های سرد سدیم مورد استفاده در حلقه های سیستم راکتور هسته ای
• حلال برای نانو مواد کربنی مانند نانو لوله‌ ها و فولرها و یک نشانگر فولرن
• قابل استفاده با قلم به صورت دقیق و کاربرد به عنوان سیمان در کیت های پلی استایرن ریز (با حل کردن و سپس سطوح فیوزینگ)

تولوئن یا متیل بنزن چیست؟

نام علمی تولوئن، متیل بنزن (Methylbenzene) می باشد که با نام های دیگری مثل تولوئول (Toluol)، فنیل متان (Phenyl Methane) یا Anisen نیز شناخته می شود.

تولوئن یا متیل بنزن از ترکیبات آروماتیکی BTX محسوب می شود که از آن برای تولید بنزن، پارازایلن و همچنین تولوئن دی ایزوسیانات (TDI) استفاده می شود. یکی از کاربردهای عمده این ماده، استفاده به عنوان حلال در صنایع مختلف از جمله رنگ و رزین است. در منطقه آمریکای شمالی از تولوئن در مقادیری قابل توجه برای افزایش عدد اکتان بنزین استفاده می شود.

ماده تولوئن که در دسته حلال های آروماتیک قرار می گیرد، شامل یک گروه متیل متصل به حلقه بنزنی می باشد. این ساختار سبب شده است که تولئن، ویژگی هایی مانند بنزن داشته و در عین حال بسیار کم خطر تر باشد.

تولوئن مایعی است شفاف که در آب حل نمی شود اما به راحتی در موادی مثل کلروفرم، اتر، استون، استیک اسید و کربن دی سولفید انحلال پذیر است و بویی مانند بوی تینر های رنگ معمولی دارد.

دمای تبخیر تولئون 70 درجه سانتی گراد (158 درجه فارنهایت) می باشد. لذا این ماده در دمای محیط تبخیر نمی شود. 

تولید کننده تولوئن

در حال حاضر در بازار ایران، تولوئن تبریز و تولوئن اصفهان از برندهای معروف تولید کننده تولوئن هستند. هایپر صنعت فامکو نیز محصولات همه برندهای معتبر تولید کننده تولوئن را ارائه می دهد.

بسته بندی تولوئن

• تولوئن هم به صورت فله ای و هم به صورت بشکه ای به فروش می رسد.
• تولوئن صنعتی در بشکه های ۲۲۰ لیتری و گالن های ۲۰ لیتری و تولوئن آزمایشگاهی در گالن های ۲.۵ لیتری موجود می باشد.
• وزن هر بشکه 185 کیلوگرم می باشد.

خطرات و عوارض تولوئن

هنگام استفاده از تولوئن باید موارد ایمنی را رعایت کرد. این ماده دارای عوارض زیر می باشد:

• مایع بسیار اشتعال پذیر
• ماده شیمیایی خورنده
• ایجاد حساسیت برای پوست
• ایجاد خواب آلودگی و گیجی
• خطرناک برای آبزیان
• خطرناک برای جنین و باروری
• کشنده از طریق مجاری تنفسی
• آسیب زا برای اندام های داخلی بدن انسان مانند سیستم عصبی مرکزی، کلیه، قلب و کبد

تاریخچه تولوئن

فیلیپ والتر لهستانی اولین شیمیدانی بود که در سال 1837 از طریق تقطیر روغن کاج ترکیب تولوئن را کشف کرد. در سال های بعد، دانشمندان دیگر نیز از روش های متفاوتی موفق به تولید این محصول شدند. در نهایت این ترکیب در سال 1843، توسط جاکوب برزلیوس نامگذاری گردید.

لیست قیمت تولوئن

با عرض پوزش کلیه قیمت ها تغییر کرده است، لطفا جهت استعلام قیمت خرید با واحد فروش تماس حاصل نمایید.