تعمیر پمپ دنده ای

عیب یابی و راهنمای تعمیر پمپ دنده ای

ساختمان پمپ های دنده ای

ساختمان پمپ دنده ای بسیار ساده و قابل درک است. برای درک بهتر موضوع، در شکل زیر شمای کلی یک پمپ دنده ای به نمایش درآمده است که در فرآیند تعمیرات پمپ دنده ای به تفصیل درباره چگونگی عملکرد این اجزا توضیحاتی داده خواهد شد.

اجزای تشکیل دهنده پمپ دنده ای

در تعمیرات پمپ دنده ای، بررسی این قطعات برای درک بهتر ساختار پمپ دنده ای ضروری به نظر می رسد. همانطور که مشاهده می شود، پمپ دنده ای دارای دو چرخ دنده می باشد که یکی از آن ها محرک و دیگری متحرک می باشد. چرخ دنده محرک می تواند نیروی لازم برای حرکت خود را از بیرون توسط یک موتور الکتریکی و یا موتور اصلی دریافت کند. می توان گفت که هر دوی آن ها از قطعات و بخش های مهم پمپ دنده ای می باشد.

دو نوع مرسوم از چرخدنده های مورد استفاده در پمپ دنده ای و نحوه درگیر شدن آن ها را در شکل زیر مشاهده می نمایید:

در پمپ دنده ای دو نوع مجرا وجود دارد. که این مجراها ورودی و خروجی پمپ بوده و از یکدیگر مجزا می باشند. ولی در حالت کلی نمی توان گفت کدام ورودی و کدام یک خروجی می باشند. زیرا ورودی و خروجی با مسیر سیال و جهت چرخش چرخ دنده ها مشخص می شوند.

تعیین ورودی و خروجی پمپ بر اساس چرخش چرخ دنده ها

مشکلات و تعمیرات پمپ دنده ای

از مشکلات متداول می توان به وجود قطعات متحرک در ماشین آلات که باعث ایجاد ساییدگی و شکست در قطعات می شود، اشاره کرد. بنابراین هر ماشین دارای قطعات متحرک نیازمند تعمیرات و نگهداری است. مشکلاتی که در تعمیرات پمپ دنده ای می تواند ایجاد شود به شرح ذیل می باشد:

1. کاهش فشار خروجی 
2. ساییدگی در دندانه ها و شکسته شدن آن ها

در فرآیند تعمیرات پمپ دنده ای، چرخ دنده ها باید مرتبا روغن کاری شوند و نباید برای مدت طولانی خشک بمانند. رابطه نزدیک بین دنده ها و محفظه ها به این معنی است که این نوع پمپ ها به ویژه هنگام کار با مایعات ساینده یا مایعات حاوی ذرات جامد جذب شده، حساس هستند.

ایجاد شکستگی و تغییر شکل در ساختار چرخ دنده ها

با این حال، برخی از طرح های پمپ های دنده ای، به ویژه انواع داخلی آن، اجازه مدیریت مواد جامد را هم می دهد. پمپ های دنده ای خارجی دارای 4 بلبرینگ در داخل محفظه پمپ هستند، بنابراین کمتر برای برخورد با مایعات ساینده مناسب هستند. پمپ دنده ای داخلی از این لحاظ قوی تر هستند که تنها یک بلبرینگ (گاهی اوقات دو عدد بلبرینگ) دارند.

تعمیرات و نگهداری پمپ دنده ای

1. بررسی فاصله بین بدنه و دندانه های چرخ دنده و اصلاح آن
2. چک کردن درز بندی بین دندانه های دو چرخ دنده و اصلاح آن
3. چک کردن شیر اطمینان و اطمینان از عملکرد صحیح آن

در حالت کلی، در تعمیرات پمپ دنده ای موارد بالا برخی از مشکلات و همچنین نگهداری های مورد نیاز برای پمپ چرخ دنده ای می باشد.

در فرآیند تعمیرات پمپ دنده ای، در صورت نیاز باید پمپ را از سیال پمپ شونده تخلیه کرد و در صورت امکان، به منظور خارج کردن کامل سیال پمپ شونده از قسمت داخلی، از یک سیال خنثی جهت شستشوی پمپ استفاده کنید. در مدل پمپ های دنده ای کوچک مسیر تخلیه وجود ندارد (روی پوسته نیست). از این رو جهت تخلیه پمپ بایستی از مسیر تخلیه ای که در لوله ورودی یا خروجی تعبیه شده، استفاده کرد. در تعمیرات پمپ دنده ای، در پمپ دنده ای سایز بزرگ در صورتی که مسیر تخلیه در پوسته تعبیه شده باشد، تخلیه در همان قسمت انجام خواهد شد. در غیر این صورت جهت تخلیه این مدل از پمپ دنده ای نیز باید از مسیر تخلیه در لوله خروجی یا ورودی پمپ دنده ای استفاده نمود.

جهت تخلیه سیال پمپ شونده از محفظه پمپ دنده ای، بهتر است که پمپ را به مدت چند ثانیه با شیر Discharge و Suction بسته، راه اندازی کرد. تا محفظه پمپ از سیال به طور کامل تخلیه شود. در موادی مانند پارافین، قیر و یا سیالاتی که ویسکوزیته آن ها در دمای معمولی بالاست، به صورت گرم پمپاژ می شوند. در صورت راکد ماندن سیال در داخل پمپ، امکان جامد شدن آن وجود دارد. در این حالت باید سیال به صورت داغ تخلیه شود. که در این صورت باید نکات ایمنی را رعایت نمود. پس از تخلیه سیال داغ از محفظه پمپ دنده ای می بایست، مسیر بخار یا سیال داغ که جهت گرم کردن پوسته استفاده می شود از سرویس خارج شود.

شایان ذکر است که در تعمیرات پمپ دنده ای، برای افزایش ایمنی شیر فشار مورد بررسی قرار می گیرد. به همین جهت با قرار دادن شیر اطمینان این مهم محقق می شود. اگر فشار خروجی بیشتر از فشار تنظیم شده باشد، شیر اطمینان عمل کرده و سیال از خروجی به سمت ورودی پمپ حرکت خواهد نمود. بدین ترتیب فشار در خروجی پمپ کنترل می شود. در تعمیرات پمپ دنده ای، پوشش و بدنه پمپ نیز مانند چرخ دنده ها مهم می باشد، زیرا به واسطه آب بندی مناسب بین دنده ها و بدنه و حرکت چرخ دنده ها فشار در سیال ایجاد شده و افزایش پیدا می کند. به همین جهت دقت در ساخت پمپ های دنده ای از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. همچنین نیروی گریز از مرکز نیز می تواند در افزایش فشار سیال کمک نماید. در تعمیرات پمپ دنده ای اجزایی که در ارتباط مستقیم با سیال عامل هستند باید کنترل و بررسی شوند.

تفاوت تعمیرات انواع پمپ دنده ای

در حالت کلی، در فرآیند تعمیرات پمپ دنده ای ما با دو نوع مشخص از این تجهیز صنعتی رو به رو هستیم:

1. پمپ دنده ای خارجی
2. پمپ دنده ای داخلی

در تعمیرات پمپ دنده ای طبق جدول زیر می توانیم درباره فرآیند تعمیرات و نگهداری تصمیم گیری درست را انجام دهیم:

در تعمیرات پمپ دنده ای، فرآیند کاری پمپ دنده ای دارای ساختار ساده ای می باشد. کار پمپ از زمان دریافت سیال در ورودی پمپ آغاز می شود. وقتی سیال به واسطه خلاء ایجاد شده در بین دندانه چرخ دنده ها به سمت آن ها حرکت می نماید، با حرکت بیشتر چرخ دنده های سیال در بین دندانه ها محبوس می شود.

سیال محبوس شده با حرکت چرخ دنده ها از سمت مکش و ورودی پمپ به سمت خروجی آن حرکت می نماید. شایان ذکر می باشد، در تعمیرات پمپ دنده ای بررسی وجود آب بندی مناسب بین بدنه و دندانه های چرخ دنده برای انجام شدن مناسب این فرآیند ضروری می باشد. در انتهای مسیر و در خروجی پمپ از آنجایی که سیال جایی برای حرکت پیدا نمی کند، سیال متراکم می شود (در واقعیت سیال مایع، تراکم ناپذیر می باشد و منظور اعمال نیروی زیاد به سیال می باشد). روغن فشرده شده از خروجی پمپ خارج شده و جهت مصارف روغن کاری به محل مورد نظر منتقل می شوند. شیر اطمینان در انتهای پمپ فشار خروجی را کنترل نموده و در صورتی که فشار بیشتر شود عمل خواهد کرد.

خرابی های رایج پمپ دنده ای

پمپ های دنده ای اغلب به دلیل فشار ناکافی، دبی کم، نشتی روغن، عدم جذب روغن، صدای زیاد، گرمای بیش از حد، عملکرد غیرعادی پمپ روغن یا تشنج و ... دچار خرابی می شوند.

در این قسمت به برخی از ایرادات پمپ دنده ای اشاره می کنیم:

پمپ دنده ای روشن است اما خروجی ندارد، علت چیست؟

• لوله مکش درسیال به درستی قرار داده نشده است.
• گرفتگی لوله مکش پمپ
• صافی لوله مکش گرفته است.
• جهت چرخش به صورت معکوس است. جهت چرخش را با توجه به فلشی که بر روی بدنه پمپ هست تنظیم کنید.
• وجود هوا در لوله مکش 
• مناسب نبودن ویسکوزیته سیال نسبت به پمپ
• شیر مکش بسته است.

پمپ دنده ای صدای زیاد و غیر عادی دارد، علت چیست؟

• نفوذ هوا به داخل لوله مکش
• گرفتگی صافی مکش
• عدم روانکاری کوپلینگ و یاتاقان ها
• هم تراز نبودن شافت پمپ و الکترو موتور
• ورود ذرات و اجسام ریز به داخل پمپ
• پمپ در حالت کاویتاسیون کار می کند. برای رفع مشکل کاویتاسیون قطر لوله کشی را افزایش دهید و سر لوله مکش را کوچکتر در نظر بگیرید. همچنین به میزان ویسکوزیته سیال و سطح سیال در مخزن توجه کنید. فیلترها را تعویض کرده و سرعت پمپ را نیز کاهش دهید.
• لرزش شیر اطمینان 
• روتور و یا دنده ها ممکن است دچار آسیب شده باشند.
• ممکن است دنده محرک و متحرک با هم برخورد کرده باشند.

خروجی سیال از پمپ دنده ای کم است(دبی پمپ پایین است)، علت چیست؟

• میزان ویسکوزیته سیال نسبت به پمپ کم است.
• لوله مکش به صورت کامل در داخلی سیال غوطه ور نیست.
• شیر اطمینان پمپ باز است.
• شیر های ورودی و خروجی پمپ مسدود است.
• سیال در داخل لوله مکش تبخیر شده است.
• فرسوده شدن قطعات داخلی پمپ 
• سرعت دورانی (rpm) پمپ کم است.

پمپ توان مصرفی بالایی دارد، علت چیست؟

• شافت موتور و پمپ هم راستا نیست.
•  گرفتگی و یا بسته بودن شیر خروجی پمپ
• سرعت چرخش (rpm) پمپ زیاد است.
• عدم تناسب ویسکوزیته سیال نسبت به پمپ
• شل بودن کاسه نمد و سیل مکانیکی
• سیال در داخل پمپ سفت و جامد شده است.
• فرسودگی اجزای داخلی پمپ

علت فرسودگی قطعات داخلی پمپ چیست؟

از دلایل فرسودگی اجزای داخلی پمپ دنده ای می توان به ارتعاش زیاد، خورنده بودن سیال پمپاژ شونده، هم راستا نبودن شفت موتور و پمپ، عدم روانکاری یاتاقان ها و بلبرینگ ها اشاره کرد.

پمپ دنده ای نشت روغن دارد، مشکل چست؟

• سیل مکانیکی بر روی پمپ شل بسته شده است و فاصله ی بین سیل مکانیکی و پوشش پمپ وجود دارد بهتر است سیل مکانیکی مجدد تنظیم شود.
• سطح آب بند دچار خراشیدگی شده است که باید مجدد آسیاب شود.
• از مهر و موم های پمپ دنده ای روغن نشت می کند که باید مهر و موم تعویض شود.

پمپ دنده ای روغن را مکش نمی کند، علت چیست؟

• گرفتگی فیلتر روغن که باید تمیز و یا تعویض شود.
• بالا بودن دمای روغن که باید از خنک کننده هوا استفاده کنید.
• پایین بودن سطح روغن که باید میزان روغن شارژ شود.
• محکم نبودن مهر و موم پمپ دنده ای که باید آب بند ها را تعویض کرده و اتصال را محکم کنید.
• زیاد بودن فاصله میان چرخ دنده ها و صفحات روکش جلو و عقب که در این صورت باید بدنه تعویض شود.

فشار خروجی پمپ دنده ای کم است، علت چیست؟

• ویسکوزیته بالای سیال و دمای بالای سیال که می توان برای حل این موضوع از روغن شماره 20 که مناسب دمای 10 الی 50 درجه سانتیگراد هست استفاده کرد و یا یک خنک کننده نصب کنید.
• ترک و یا شکستگی بدنه پمپ که منجر به نشتی می شود و باید بدنه تعویض شود.
• متناسب نبودن پمپ با قدرت موتور که باید موتور مناسب با پمپ در نظر گرفته شود.
• کثیفی فیلتر روغن که نیاز به تعویض دارد.
• فاصله شعاعی و فاصله محوری دنده زیاد است که باید بدنه را تعویض کنیم.

جنس اجزا مختلف پمپ دنده ای

• شافت: از فولاد فورج شده ساخته می شود.
• روتور ها: از آلیاژ فولاد
• بدنه: از چدن خاکستری

استفاده از پمپ دنده ای خاص و محدود می باشد. از این تجهیز صنعتی برای روغن کاری گیربکس و موتور در سرعت های پایین استفاده می شود. همچنین از آنها برای انتقال سوخت، روغن، سیستم سوخت رسانی بویلر و غیره نیز استفاده می شود.

در فرآیند تعمیرات پمپ دنده ای توجه به بررسی دوره ای و نیز استفاده از قطعات اصلی به عنوان تضمین کننده کارکرد صحیح تجهیز صنعتی امری بدیهی است. از این رو هایپر صنعت فامکو به عنوان تشکیلاتی مهندسی و خدماتی همواره کوشیده است که در ارائه خدمات پس از فروش و تعمیرات پمپ دنده ای، گام های موثر و مفیدی بردارد. قطعات اصلی، دانش فنی و سابقه درخشان در امر بازگردانی تجهیزات صنعتی به چرخه صنعت کشور، از ارکان اصلی هایپر صنعت صنعتی فامکو می باشد.